วุฏฺฐาย มหาถูปฏฺฐาเน ตเถว สมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ มหาปถวิ ตเถว กมฺปิฯ ตตฺราปิ วิสาลรูป เทวปุตฺตํ อารกฺขํ คณฺหนตฺถาย ฐเปตฺวา ตโต วุฏฺฐาย ถูปาราม เจติยฏฺฐาเน ตเถว นิโรธสมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ มหาปถวี ตเถว กมฺปิฯ ตตฺถ จ ปถวิปาล เทวปุตฺตํ อารกฺขตฺถายฯ นิวตฺเตตฺวา ตโต วุฏฺฐาย มริจวฏฺฏิเจติยฏฺฐานํ คนฺตฺวา ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธิํ สมาปตฺติํ อปฺปยิฯ ปถวิ ตเถว กมฺปิฯ ตสฺมิํ ฐาเน อินฺทกเทวปุตฺตํ อารกฺขํ คณฺหนตฺถาย ฐเปสิฯ ตโต วุฏฺฐาย กาจรคามเจติยฏฺฐาเน ตเถว สมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ ปถวิ ตเถว กมฺปิฯ (ตสฺมิํ ฐาเน มหาโฆส เทวปุตฺตํ อารกฺขํ คณฺหนตฺถาย นิยฺยาเทสิ) เอตสฺมิํ มหาเจติยฏฺฐาเน มหาโฆสํ นาม เทวปุตฺตํ อารกฺขํ คหณตฺถาย นิวตฺเตตฺวา ตโต วุฏฺฐาย ติสฺสมหาวิหารเจติยฏฺฐาเน ตเถว สมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ ปถวิ ตเถว กมฺปิฯ ตตฺถ มณิเมขลํ นาม เทวธีตรํ อารกฺขํ คาหาเปตฺวา ตโต นาคมหาวิหารเจติยฏฺฐาเน ตเถว สมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ ปถวิ ตเถว กมฺปิฯ ตสฺมิมฺปิ มหินฺทํ นาม เทวปุตฺตํ อารกฺขํ คหณตฺถาย ฐเปสิฯ ตโต วุฏฺฐาย มหาคงฺคาย ทกฺขิณทิสาภาเค เสรุ นาม ทหสฺส อนฺเต วราห นาม โสณฺฑิมตฺถเก อติมโนรมํ อุทกพุพฺพุฬเกลาสกูฏปฏิภาคํ เจติยํ ปติฏฺฐหิสฺสตี’ติ ปญฺจสตขีณาสเวหิ สทฺธิํ นิโรธสมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ พหลฆนมหาปถวิ ปริพฺภมิตกุมฺภการจกฺกํ วิย ปภินฺตมทมหา หตฺถินาคสฺส กุญฺจนาทกรณํ วิย อุจฺฉุโกฏฺฏน ยนฺต-มุขสทฺโท

วิย (จ) สตวารํ สหสฺสวารํ นทมานา โสมนสฺสปฺปตฺตา วิย สกลลงฺกาทีปํ อุนฺนาทํ กุรุมานา สํกมฺปิฯ ตโต วุฏฺฐาย สุมนนาครญฺโญ หตฺเถสุ ฐิต จมฺปกรุกฺขโต ปุปฺผานิ อาทาย ตตฺถ ปูเชตฺวา ปุนปฺปุนํ ตํ โอโลเกสิฯ โส สตฺถารํ วนฺทิตฺวา มยา ภนฺเต กิํ กตฺตพฺพนฺติ ปุจฺฉิฯ อิมสฺส ฐานสฺส อารกฺขํ กโรหีติ อาหฯ โส ตํ สุตฺวา ภนฺเต ตุมฺหากํ คนฺธกุฏิํ มม อารกฺขํ กโรนฺตสฺส รูปโสภคฺคปฺปตฺตํ อสีตฺยานุพฺยญฺชนพฺยามปฺปภาทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขณวิจิตฺตํ ทสฺสนานุตฺตริยภูตํ ปสฺสนฺตสฺส มโนสิลาตเล สีหนาทํ นทนฺโต ตรุณสีโห วิย คชฺชนฺโต ปาวุสฺสกมหาเมโฆ วิย อากาสคงฺคํ โอตรนฺโต วิย รตนทามํ คนฺเถนฺโต วิย จ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ สวนียสรํ วิสฺสชฺเชตฺวา พฺรมฺหโฆสํ นิจฺฉาเรนฺโต นานานเยหิ วิจิตฺตกถํ กถยมานานํ สวนานุริตฺตยภูตํ สํสารณฺณวนิมุคฺคานํ ตารณสมตฺถํ มธุร ธมฺมเทสนํ สุณนฺตสฺส, ญาณิทฺธิยา โกฏิปฺปตฺเต สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานาทโย อสีติมหาสาวเก ปสฺสนฺตสฺส, ตตฺเถว มยฺหํ วสนํ รุจฺจติฯ น สกฺโกมิ อญฺญตฺถ ตุมฺเหหิ วินา วสิตุนฺติ อาหฯ ภควา ตสฺส กถํ สุตฺวา นคราช, อิมํ ปเทสํ ตยา จิรํ วสิตฏฺฐานํฯ กกุสนฺธสฺส ภควโต ธาตุ อิมสฺมิํเยว ฐาเน ปติฏฺฐิตา, ตฺวเมว ตสฺมิํ กาเล วรนิทฺโท นาม นาคราชา หุตฺวา ตสฺสา ธาตุยา อารกฺขํ คเหตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูชํ กโรนฺโต จิรํ วิหาสิฯ ปุน โกณาคมนสฺส ภควโต ธาตุ อิมสฺมิํเยว ฐาเน ปติฏฺฐิตา ตฺวเมว ตสฺมิํ กาเล ชยเสโน นาม เทวปุตฺโต หุตฺวา ตสฺสา ธาตุยา อารกฺขํ คเหตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูชํ กตฺวา ตตฺเถว จิรํ วิหาสิฯ ปุน กสฺสปสฺส ภควโต ธาตุ อิมสฺมิํเยว ฐาเน ปติฏฺฐิตาฯ ตฺวเมว ตสฺมิํ กาเล ทีฆสาโล นาม นาคราชา หุตฺวา ตาย ธาตุยา อารกฺขํ คเหตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูชํ กโรนฺโต วิหาสิฯ มยิ ปน ปรินิพฺพุเต กากวณฺณติสฺสมหาราชา มยฺหํ นลาฏธาตุํ อิมสฺมิํเยว

ฐาเน ปติฏฺฐาเปสฺสติ, ตสฺมา ตฺวํ อิมสฺส ฐานสฺส อารกฺขํ กโรหีติ วตฺวา ปญฺจสีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา ปญฺจสตขีณาสเวหิ สทฺธิํ เจติยฏฺฐานํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ตฺวํ อปฺปมตฺโต โหหีติ วตฺวา อากาสํ อุปฺปติตฺวา เชตวนเมว คโตฯ

ตสฺส ปน นาครญฺโญ มาตา อินฺทมานวิกา นาม อาคนฺตฺวา ตถาคตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ฐิตา, ภนฺเต มม ปุตฺโต สุมโน นาม นาคราชา กุหินฺติ อาหฯ ตว ปุตฺโต ตมฺพปณฺณิทีเป มหาวาลุกคงฺคาย ทกฺขิณภาเค เสรุ นาม ทหสฺส สมีเป วราห นาม โสณฺฑิยํ สมาธิ อปฺปิตตฺตา อตฺตโน ปริวาเร ฉโกฏิมตฺเต นาเค คเหตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ภนฺเต อิโต ปฏฺฐาย ตุมฺหากํ ทสฺสนํ ทุลฺลภํ, ขมถ เมติ อจฺจยํ เทเสตฺวา มหติํ นาคสมฺปตฺติํ คเหตฺวา ปุตฺตสฺส สุมนนาคราชสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา มหติํ อิสฺสริยสมฺปตฺติํ อนุภวนฺติ ตตฺเถว อารกฺขํ คเหตฺวา จิรํ วิหาสิฯ

มหาปญฺโญ มหาสทฺโธ มหาวีโร มหาอิสิ,

มหาพเลน สมฺปนฺโน มหนฺตคุณภุสิโต;

คนฺตฺวาน ตมฺพปณฺณิํ โส สตฺตานุทฺทยมานโส,

คนฺตฺวา นาควรํ ทีปํ อคา เชตวนํ วิทุฯ

อติสยมติสาโร สารทานํ กโรนฺโต,

อติอธิรมณิโย สพฺพโลเกกเนตฺโต;

อติคุณธรณีโย สพฺพสตฺเต ตมคฺคํ,

อติวิปุลทโย ตาเนตุมาคา สุทีปํฯ

ตติยคมนกถา สมตฺตาฯ

อิติ อริยชนปสาทนตฺถาย กเต ธาตุวํเส ตถาคตสฺส คมนํ นาม ปฐโม ปริจฺเฉโทฯ

อาคนฺตฺวา ตมฺพปณฺณิํ โส สตฺตานุทฺทยมานโส

ปุน คนฺตฺวา นาคทีปํ อคา เชตวนํ วรํ

อติสยมติสาโร สารทาเนก รตฺโต

อติธิติรมณิโย สพฺพโลเกกเนตฺโต

อติคุณรมณียํ สพฺพสนฺเตกมคฺคํ

อติวิปุลทยตฺตา ลงฺกมาคา สุทีปํ

อิติ สีหฬภาสาย กเต ธาตุวํเส ทิสฺสเตฯ

2.